Heb geen angst
Wat moet je doen om leerling te worden van Jezus? Wat verwacht hij van zijn leerlingen? Is wat Jezus zei alleen bestemd voor zijn twaalf discipelen tot wie hij zich toen richtte of heeft het ook ons 2000 jaar later wat te zeggen? Het is zijn zendingsrede. Wat kunnen de apostelen en evangelisten verwachten wanneer ze met hun nieuwe geloof de wereld ingaan? Wat geeft hen de moed vol te houden bij alle verwerping, tegenwerking, vervolging en zelfs bedreigingen met de dood?
De uitspraken van Jezus hier lijken van een ongelofelijke radicaliteit. Wie kan dat opbrengen?
Jezus gaat niet uit van wetten en regels, maar hij probeert de inhoud, het wezenlijke van de regels bij het hart van de mens te brengen. Je kunt niet zeggen: ‘Ik heb niet gedood, geen echtbreuk gepleegd, niet begeerd, geen andere goden gediend, mijn ouders geëerd …’ dus ik ben een goed mens. Je mag niet doden, zegt Jezus, maar je mag ook niet iets doen of zeggen wat in laatste instantie tot doden zou kunnen leiden. Je mag daarom niet iemand een idioot noemen, of iemand wegzetten als iemand die er niet bijhoort. Jezus komt, zegt hij, niet om de Wet en de Profeten af te schaffen, maar om die te vervullen, om die voor de hele mensheid en voor alle tijden tot een geleefde werkelijkheid te maken.
Drie uitspraken van Jezus in de evangelielezing moeten ons aanzetten ernst te maken met onze levensovertuiging. Jezus spreekt in paradoxen. Het moet mensen onrustig maken en tot nadenken dwingen. Het moet aantonen hoe volledig anders ons leven met God is.
De eerste uitspraak is: “Ik ben geen vrede komen brengen, maar het zwaard …” De hele periode van de geschiedenis van de kerk waren er bloedige conflicten, die te vuur en te zwaard uitgevochten werden. Het is de hele geschiedenis van de kerk doorgegaan. Wanneer mensen een andere godsdienstige interpretatie van het Evangelie dan werden ze gedood omdat ze als ketters gezien werden. Dat was het lot van de Waldenzen in Noord Italië en de Catharen in Zuid Frankrijk in de 13de eeuw, de Lutheranen, Calvinisten, Zwinglianen, Unitariërs en Mennonieten in de 16de eeuw in Frankrijk, de Lage Landen, Duitsland, Engeland en Polen, de Franse Hugenoten en Camisarden in de 16de en 17de eeuw.
Dit is niet het zwaard wat Jezus bedoelt. Hij wees Petrus terecht toen die zijn zwaard wilde gebruiken om de gevangenneming van Jezus in de Hof van Getsemane te verhinderen. Ook tegenover Pilatus wijst Jezus het geweld van de rebel af. Zijn Rijk is een geestelijk rijk en in die zin niet van deze wereld.Het blijft wel verontrustend dat blijkbaar de kerk de geschiedenis door zo vaak haar meester verkeerd heeft begrepen en toch vaal voor veroordeling en uitstoting koos van andersdenkenden.
De tweede uitspraak is: “Neem je kruis op.” De Romeinen hadden voor slaven een rebellen de wreedste doodstraf uitgevonden, de kruisiging. Het betekende een uren- soms dagenlange doodsstrijd. Voor hun kruisiging vernederde ze het slachtoffer door hem met zijn kruis op zijn rug door de starten te laten lopen, waarbij iedereen hem kon bespotten. We gebruiken deze uitspraak, neem je kruis op, uitsluitend in figuurlijke zin. We bagatelliseren het en zeggen: ieder huisje heeft zijn kruisje. Maar in Jezus’ tijd was het kruis een vrij regelmatige voorkomende gebeurtenis en een afschuwwekkende werkelijkheid.
De derde uitspraak is “Wie vader en moeder meer lief heeft dan mij is mij niet waard; wie zoon of dochter meer lief heeft is mij niet waard.” Welke liefde is meer onvoorwaardelijk, en meer zuiver dan de liefde van een moeder of vader voor haar of zijn kind? Die liefde draag je je hele leven met je mee. Je komt nooit los van je familie, van je plaats en je rol in het ouderlijk gezin.Toch zijn er waarden die hoger zijn dan je liefde voor je ouders of voor je kinderen. Je hebt een levensbestemming en levensopdracht. Niemand mag van je vragen, ook ouders niet aan hun kinderen, om die op te offeren voor hen. Stel je ontmoet, zoals de Amerikanen zeggen, je soul mate, de levenspartner die voor je bestemd lijkt. Die levenskans, dat levensgeluk, mag je niet opofferen voor een zogenaamd goede verhouding met je vader en moeder. In een recent verleden gebeurde dat nog regelmatig. Maar met haar mag je niet trouwen. Dat meisje is katholiek. Ze wordt je ongeluk. Of die jongen is gereformeerd. Dat zijn zulke stijve harken. Dat is niest voor mijn dochter. Maar het gaat om jouw leven en jouw keuzen.
Er kunnen conflicten zijn in een familie. Een dochter, die om wat voor reden ook niets meer te maken wil hebben met haar moeder en die haar de toegang tot haar kleinkinderen ontzegd, of vul maar in. Denk aan de vechtscheidingen met soms ene dramatische afloop. “Jij houd van je kinderen? Dan zorg ik dat ze je nooit meer ziet.”
In 1939 vertrekt de St. Louis met 937 Duitse Joden aan boord uit Hamburg met bestemming Zuid-Amerika. In Montevideo blijken hun visa vervalst te zijn; ze worden niet toegelaten tot Uruguay. Wekenlang vaart de St. Louis van de ene haven naar de andere. Geen enkel land is bereid de passagiers toegang te verlenen. Uiteindelijk kan de kapitein niets anders doen dan terug te varen naar nazi-Duitsland, waar het merendeel van de passagiers de dood wacht. Jan de Hartog bewerkte dit waargebeurde verhaal tot het toneelstuk Schipper naast God. Hierin doet het schip, de Hoop voor Allen, de reis van de St. Louis over, maar de afloop is anders. Wanneer in Montevideo de joden niet worden toegelaten tot Uruguay en de toestand aan boord steeds schrijnender wordt telegrafeert de schipper aan zijn vrouw dat hij het wil opgeven. Zijn vrouw telegrafeert hem terug: “Wie vader en moeder meer bemint dan mij is mij niet waardig. Wie zoon of dochter meer bemint dan mij is mij niet waardig …” Dan weet hij: Dit is mijn roeping en levensopdracht en ondanks alle offers, die ik daarvoor moet brengen moet ik blijven proberen die tot een goed einde te brengen door de vluchtelingen een veilige plek te geven, wat dit mij persoonlijk ook gaat kosten. In de roman geeft de schipper zijn eigen boot op door die te laten zinken in een Amerikaanse haven. Dat was de enige mogelijkheid tot redding van de vluchtelingen.
“Wie zijn leven verliest om mijnentwil zal het redden.” Wat is er mooier en kostbaarder dan het leven zelf? Je beseft pas hoe waardevol het is als het bedreigd is door ziekte, als het leven van een geliefd persoon bedreigd is of je wanneer je een geliefd persoon verliest door de dood. Er blijven dan alleen de herinneringen en deze worden in de loop van de tijd steeds vager.De hoogste vorm van toewijding is je leven inzetten voor een ideaal. Dat ideaal is groter dan jezelf. Als jij er niet meer bent dan weet je dat het verder zal gaan met je missie. De Belg Pater Damiaan wijdt zijn leven aan de zorg voor de melaatsen in Hawaï en wordt zelf besmet. Hij is een van de eersten die de zorg voor melaatsen op zich neemt. Hij sterft op 49-jarige leeftijd in den vreemde. De Doopsgezinde dominee Marcus was in de oorlog vanwege zijn Duitse nationaliteit in het leger opgeroepen. Hij kreeg een keer het bevel om burgers te doden. Hij weigerde. Hij zei dat zijn militaire eed dat verbood. Zijn kapitein accepteerde de weigering, maar die zei er ook bij dat hij er een volgende keer bij een andere officier een grote kans liep om voor het vuurpeloton gezet te worden.
4,
Wees niet bang. Je bent niet alleen. Het loon voor het helpen van dergelijke geloofshelden is het loon van de geloofsheld. Je bent deel van een geloofsgemeenschap van mensen die elkaar steunen. Je mag en je kunt op elkaar vertrouwen. Je deelt hetzelfde geloof in deze gemeente in Eindhoven, maar ook veel breder in de oecumene, waarin je de rijke verscheidenheid kunt ervaren van velerlei manieren om je geloof tot uitdrukking te brengen.
Vanuit die ervaring geven we deze zondag steun aan de Adopt a Revolution Campaign in Syrië. Te midden van alle zinloze geweld zijn er moedige mensen die niet willen accepteren dat de bevolking ingedeeld wordt in elkaar bestrijdende kampen, die willen blijven werken aan een vreedzame oplossing voor het conflict. Hoe wreed die oorlog is laat een filmpje zien bij de website van Adopt a Revolution. Een jonge Alaviet wordt gevangen genomen. Hij wordt gedwongen om zijn vader te bellen en te zeggen: Vader, ik heb drie rebellen gevangen genomen. Wat moet ik met ze doen? Zijn vader zegt: Schiet ze neer. Dan neemt een Mujahadin de telefoon over en zegt tegen de vader: “Wij hebben je zoon gevangen genomen en je hebt zojuist de doodstraf over je zoon uitgesproken. Zo blijft de cyclus van geweld doorgaan en voedt weer nieuwe raakacties op onschuldige buitenstaanders.
Daarom is het ook zo belangrijk dat vreedzame initiatieven, zoals een radiostation of een school alle steun krijgen die nodig is.
5.
We zijn allemaal gezonden, ieder op onze eigen manier, op basis van onze eigen unieke kwaliteiten in kleine of in grote dingen in de context waar wij leven met de mensen om ons heen. Moge in al die relaties van ons iets doorschemeren van dat ideaal wat Jezus ons gegeven heeft: het ideaal van het zoeken naar het wezenlijke, in je leven, het realiseren van je levensopdracht, wat ons leven zijn zin geeft.
Maar wat er ook gebeurt in uw leven:
wees niet bang.
Amen
Preek zondag 29 juni 2014 Doopsgezinde-Remonstrantse Evangelisch Lutherse dienst in Eindhoven