OPINIE
Bin Laden en Het Verre Oosten van Indonesië (september 2001)
De reacties op de zelfmoordaanslagen in New York en Washington lopen, ook in Indonesië, uiteen. Dit soort terrorisme wordt vrijwel unaniem veroordeeld ongeacht de dader en de slachtoffers. Het is echter opvallend dat zowel vice-president Hamzah Haz als de voorzitter van het parlement begrip konden opbrengen voor de motieven van de daders, gezien de foute positie van Amerika in het conflict Palestina-Israël. Ook zijn er Amerikaanse vlaggen verbrand bij demonstraties bij de Amerikaanse ambassade en consulaten, terwijl een militante moslim groep luxe hotels in Solo bezocht om Amerikanen te dwingen de hotels en het land te verlaten. Amerika heeft inmiddels een negatief reisadvies gegeven voor Indonesie. De Beweging van Moslim Jongeren beweerde afgelopen week in Jakarta dat ze al 1.000 vrijwilligers heeft voor de strijd tegen de Amerikanen in Afghanistan. Dan zal men alle Amerikanen dwingen Indonesië te verlaten en ook Amerikaanse objecten in Indonesië aanvallen. Geen van de militante moslim groepen wordt een strobreed in de weg gelegd door het veiligheidsapparaat.
Er is sprake van een toegenomen invloed van radicale Moslim bewegingen, gesteund door groepen in het buitenland. Invloed van het netwerk van Bin Laden is niet ondenkbaar. Er zouden banden zijn met Laskar Jihad, de Heilige Oorlog Militie, dat openlijk opereert opereert en fondsen werft. In Djokjakarta staan collectedozen in de boekwinkels van de Mohammadiyah beweging en in Internetwinkels. Laskar Jihad geeft een tijdschrift uit en heeft een eigen website. Ze redeneren als volgt. Het christendom is een bedreiging. Christenen zijn geen echte Indonesiërs. In de 16de en 17de eeuw bekeerden zij zich tot de religie van de Portugese en Hollandse onderdrukkers. Ze werkten samen met een koloniaal systeem. Tenzij christenen zich bekeren hebben ze geen recht hier te zijn. Het christendom dient te verdwijnen, samen met de herinnering aan hun positie in het verleden.
Zo ging de oude kerk van Fort Amsterdam in Hila, Noord Ambon, in vlammen op. Ook de grote Sion Kerk, uit de jaren dertig, in het centrum van Ambon stad, werd in brand gestoken, evenals de pas herbouwde katholieke kathedraal, een katholiek ziekenhuis en de christelijke universiteit..
Er lijkt in Ambon en elders een monsterverbond tot stand te komen tussen ultranationalisten en extremistische moslims. De grenzen tussen leger, als schutspatroon van de nationale eenheid, en radicale moslims die de ongelovigen te lijf gaan, zijn aan het vervagen..In Oost-Indonesië voelen christenen, die daar vaak de meerderheid vormen zich bedreigd door groepen als Laskar Jihad, dat sinds begin 1998 in Ambon actief is. In West-Papoea bijvoorbeeld, waar christenen zelfs 80 % van de bevolking vormen, is men bang voor de dodelijk logica van Laskar Jihad. De Papoea’s willen vrij en onafhankelijk zijn omdat ze zich gediscrimineerd voelen in onderwijs, gezondheidszorg en de economie. De Indonesische overheid beschouwt het verlangen van de Papoea’s naar vrijheid (merdeka) en alle uitingen ervan als hoogverraad (makar). De Indonesische staat is een en ondeelbaar.
Er is een zekere analogie tussen het idee van de eenheidsstaat die tot elke prijs verdedigd moet worden en de ideeën van Laskar Jihad, die aan Indonesische christenen de basisrechten ontzegt. Enerzijds is er de staatsideologie van de Nieuwe Orde die benadrukt dat de Eenheid van de Natie heilig is, van 1945 tot 1949 bevochten met het bloed van de vrijheidsstrijders. Anderzijds is er de ideologie van de Heilige Strijd tegen het oprukkende christendom dat “moslim zuivering” tot doel zou hebben. Beide hebben hun plaats in een land waar buitenwettelijk geweld sinds 1965 tot een patroon is geworden.Nationalisten beschouwen christenen als separatisten en dus anti-nationaal en daarom gelijk aan communisten. In West-Papoea werd onlangs een predikant van de plaatselijke kerk, GKI, gearresteerd bij het hijsen van de Papoea Morgenstervlag. Een politieagent voegde hem toe: “Je bent geen GKI, maar PKI. (Partai Komunis Indonesia) ”
Voor Laskar Jihad zijn de christen landverraders. Sinds 1998 zijn er in heel Indonesie meer dan 1000 kerken verbrand, maar de politie heeft de daders nooit kunnen aanhouden. Een hoge politiefunctionaris in Sorong verklaarde in dat verband dat de Amerikaanse steun aan Israël de moslims beschaamd maakt. Voor hem vormt de strijd tegen de Indonesische christenen onderdeel van de moslim strijd tegen Amerika.
De terroristische aanslag die de wereld schokte, doet zijn schokgolven tot in het Verre Oosten van Indonesië voelen. Misschien dat de huidige aandacht voor internationaal terrorisme de ogen opent voor ideologieën die het gebruik van geweld als essentieel zien voor het bereiken van hun doelen. Machiavelli leerde al dat als het land uiteen dreigt te vallen er een vijand van buiten nodig is om de eenheid te herstellen. Na de val van de Sovjet-Unie neemt Amerika moeiteloos, zowel voor Bin Laden als voor militante moslim groepen in Indonesië, haar plaats in. christenen zijn de nieuwe vijand die de plaats innemen van de verdwenen communisten.
At Ipenburg (Dr)
Docent antropologie Theologische Universiteit I. S. Kijne,
Jayapura, West-Papoea